Torenuurwerk Peer

De toren van de Sint-Trudokerk, de Reus der Kempen

De reusachtige bakstenen westertoren werd gebouwd tussen 1392 en 1483 als onderdeel van de verdedigingswal rond het Loonse stadje Peer, dat in 1367 stadsrechten verwierf. O.a. in 1780, 1865 en 1909 werden herstellingen en verbouwingen aan de toren uitgevoerd. De torenspits werd geconstrueerd na de Tweede Wereldoorlog, zodat de gehele toren thans ruim 64 m hoog is. De laatste grote restauratie dateert van 1995. De bescherming van het gebouw gebeurde reeds op 21 september 1936.

 

Kerktoren Peer

 

 

Het torenuurwerk

Omstreeks 1450 kregen de plattelandssteden hun eerste mechanische torenuurwerken. Wanneer Peer zijn eerste torenuurwerk kreeg is niet bekend, maar zeker voor 1589, aangezien Aert Nouten uit Peer in dat jaar het uurwerk herstelde. In 1669 gaf de gemeente 10,5 gulden uit voor een nieuwe reparatie. Rond 1689 werd Jan Louwels, die voor het torenuurwerk zorgde, koster. Tussen 1764 en 1774 werd een zekere Pex vermeld als koster; hij luidde de poortklok voor 5 gulden per jaar en “dirigeerde de horlogie” voor 19 gulden per jaar. Zijn opvolger Jan Verstraeten, die tevens schrijnwerker was, stond eveneens in voor de poortklok en het uurwerk; bovendien smeerde hij de klokken. In 1781 herstelde Hendrick Vliegen het uurwerk in de toren.

Tijdens de gemeenteraadszitting van 25 juli 1874 werd besloten een nieuw uurwerk aan te kopen voor een bedrag van 2350 frank bij Michiels in Mechelen. Dit uurwerk, dat dateert van 1875, bestaat uit twee delen: de regulateur (een nauwkeurig lopend uurwerk) die in de sacristie geplaatst werd en het torenuurwerk dat de wijzerplaten en de uurslag bedient.

De regulateur of het moederuurwerk geeft elke minuut een elektrische impuls naar een elektromagneet in het torenuurwerk. Deze magneet ontgrendelt een lichter. Oorspronkelijk werd de stroom geleverd door drie batterijen in de onderkast welke regelmatig bijgevuld moesten worden met vloeistof. Bij de restauratie door Luc Michiels uit Mechelen in 1997 werd dit systeem vervangen door een transformator van 5 volt.

Het torenuurwerk heeft drie mechanismen. Elk mechanisme heeft een eigen trommel en een eigen gewicht en moest dagelijks opgewonden worden. Het middelste mechanisme is het zogenaamde gangwerk dat instaat voor de beweging van de wijzers. Dit gangwerk wordt in beweging gehouden door een gewicht van 60 kg. Het mechanisme is verbonden met een originele wijzerplaat met een diameter van 130 cm. Oorspronkelijk was dit gangwerk verbonden met twee wijzerplaten, één aan de oostzijde en één aan de westzijde van de toren; in 1947 kregen ook de noord- en de zuidzijde een wijzerplaat. De originele hoektandverbinding voor de twee, later vier, wijzerplaten is verdwenen en moest vervangen worden.

Het rechtse mechanisme bedient de uurslag op de grote klok. Per dag wordt tweemaal een cyclus van 12 uren aangegeven. Daarnaast zorgt een speciale lichter voor één slag op het eerste kwartier. Het linkse mechanisme bedient de halfuurslag op een kleinere klok en bevat ook een lichter die één slag geeft op het derde kwartier.

In 1957 voerde de firma Petit & Fritsen uit Aarle-Rixtel belangrijke herstellingswerken aan het uurwerk uit voor een bedrag van 4500 frank. Het uurwerk was zodanig versleten dat het niet naar behoren hersteld kon worden. Er werd twee jaar geredetwist eer aan de firma uiteindelijk 4000 frank werd uitbetaald.

De elektrificatie van het uurwerk gebeurde in 1960 door de firma G. Frère voor de som van 27.000 frank. De kerkfabriek stond datzelfde jaar in voor de elektrificatie van de luidklokken. In 1968 waren de wijzerassen en de wijzerverdeelwielen zodanig versleten dat ze door de firma Clock-o-Matic (voorheen G. Frère) voor 16.000 frank vervangen werden.

In 1973 werden alle wijzerplaten vernieuwd, en het bestaande uurwerk werd omstreeks 1975 vervangen door een uurwerkcomputer, radiogestuurd en type Apollo, van Clock-o-Matic. Bij de uitbreiding van de beiaard in 1999 werd een nieuwe uurwerkcomputer geplaatst die tevens zorgt voor het automatisch spel van de beiaard.

Het gerestaureerde torenuurwerk uit 1875 en een opgeknapte originele wijzerplaat bevinden zich thans in het ‘Torenmuseum’ dat werd ingericht op de tweede verdieping van de Reus der Kempen. Ook de torenuurwerken van Kleine-Brogel, Linde en Wijchmaal hebben er een plaats gekregen.

 

Torenuurwerk Peer

 

 

 

Link naar de klokken van Peer

 

Link naar het orgel van Peer